اگر موتور اتومبیل خود را بازرسی کنید، متوجه وجود یک فایروال (Firewall) بین موتور و اتاق اتومبیل خواهید شد. همین‌طور سطح داخلی کاپوت جلوی اتومبیل نیز عایق‌بندی شده است. دلیل این کار، نه برای جلوگیری از اتلاف انرژی، که برای ایمن ساختن بدنه اتومبیل و جلوگیری از آسیب دیدن افراد است. چرا که اگر از عایق حرارتی استفاده نشود، دمای بدنه، بسیار بالا خواهد رفت. از این رو، استفاده از عایق حرارتی محدود به حفاظت از انرژی نیست. دلایل متنوع استفاده از عایق را می‌توان به صورت موارد زیر بیان کرد.
جلوگیری از اتلاف انرژی: حفاظت از منابع انرژی با کاهش نرخ انتقال حرارت، اصلی‌ترین و مهم‌ترین دلیل استفاده از عایق حرارتی است. ماده‌های زیادی در دسترس هستند که می‌توان از آنها در بازه
به عنوان عایق استفاده کرد.
حفاظت از افراد در برابر سوختگی: وجود یک سطح داغ، افرادی را که در آن نزدیکی مشغول کار هستند، در معرض خطر سوختگی قرار می‌دهد. به منظور جلوگیری از چنین مخاطراتی، استانداردهایی برای محیط‌های صنعتی تعریف می‌شود که اجازه نمی‌دهد دمای سطوح داغ، از 60∘ (140∘) فراتر رود. این کار با کمک عایق حرارتی امکان پذیر است.
ثابت نگه داشتن دمای فرآیند: در برخی از فرآیندهای شیمیایی، واکنش‌ها نسبت به دما حساس هستند. عایق‌کاری مخازن و قسمت‌های مربوطه، اثر زیادی در حفظ دما و کیفیت عملکرد این صنایع خواهد گذاشت.
کاهش نوسان‌های دما: اگر محفظه‌ای عایق‌بندی نشده باشد، دما در قسمت‌های میانی و لبه‌ها، تفاوت زیادی با هم خواهد داشت. به عنوان مثال، خانه‌ای را در فصل زمستان در نظر بگیرید که دیوارهایش به خوبی عایق‌بندی نشده باشد. به دلیل استفاده از لوازم گرمایشی، دمای محیط داخل اتاق، بالا بوده ولی دیوارها سرد هستند. همین عامل موجب می‌شود دمای داخل اتاق با تغییر دمای بیرون، تغییر کند و ثابت نباشد. استفاده از عایق حرارتی، این اختلاف دما و نوسان‌ها را به حداقل می‌رساند.
جلوگیری از تقطیر و خوردگی: بخار آب موجود در هوا، با برخورد به سطوحی که دمای آنها پایین‌تر از نقطه شبنم است، تقطیر می‌شود. سطح بیرونی مخازن و لوله‌های آب سرد، مرتباً به کمتر از دمای نقطه شبنم رسیده و در درازمدت موجب خوردگی فلزات می‌شود. با عایق‌کاری حرارتی می‌توان از بروز چنین اتفاقی جلوگیری کرد.
حفاظت در برابر آتش‌سوزی: اگر تمام تجهیزات اشتعال‌زا و گران‌قیمت در داخل یک جعبه ایمنِ عایق‌کاری شده قرار بگیرد، در هنگام وقوع آتش‌سوزی، کمترین خسارت را متحمل خواهند شد. عایق‌کاری، نرخ انتقال حرارت را به گونه‌ای پایین می‌آورد تا دمای داخل جعبه هیچ‌وقت از سطح غیرایمن بیشتر نشود.
حفاظت در برابر یخ‌زدگی: اگر آب درون لوله یا مجرا، مدت زمان طولانی در معرض دماهای پایین‌تر از انجماد قرار بگیرد، احتمال یخ‌زدگی آب و ترکیدگی لوله بالا می‌رود. استفاده از عایق مناسب در این مورد، می‌تواند ضمن پایین آوردن سرعت انتقال حرارت آب، از یخ‌زدگی آن جلوگیری کند. مثلاً پوشاندن گیاهان در شب‌های سرد زمستان با نایلون و دفن کردن لوله‌های آب در عمق مناسبی از زمین، از یخ‌زدگی جلوگیری می‌کند.
کاهش نویز و ارتعاشات
یکی دیگر از کاربردهای جالب عایق حرارتی، قابلیت آن در کاهش نویز و ارتعاشات است. نمونه‌ای از این کاربرد را در شکل زیر مشاهده می‌کنید. یکی از تفاوت‌هایی که ماده‌های عایق با یکدیگر دارند، قابلیت آنها در کاهش نویز و ارتعاشات است و برای استفاده برای چنین کاری، باید مناسب‌ترین نوع آن انتخاب شود.
