چک لیست طراحی سازه چیست؟

تایید کیفیت سازه‌های ساختمانی توسط نظام مهندسی ساختمان و بر اساس چک لیست طراحی سازه انجام می‌شود. در این چک لیست، معمولا مقابل هر سوال، سه گزینه (بلی، خیر و عدم نیاز) وجود دارد. موارد موجود در چک لیست طراحی سازه توسط کنترل‌کننده بازبینی و مطابق عملکرد پر می‌شود. چک لیست طراحی سازه دارای بخش‌های مختلفی است که در ادامه به معرفی سوالات موجود در هر بخش می‌پردازیم.

کنترل مدل سازه در چک لیست طراحی سازه چگونه انجام می‌شود؟

عملکرد سازه در مقابل بارهای مختلف توسط محاسبات دستی یا مدل‌سازی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. مطابق چک لیست محاسبات سازه ساختمان، به منظور کنترل مدل سازه باید به سوالات زیر پاسخ داد:

1. آیا ارتفاع، تعداد طبقات و ستون‌گذاری طبق نقشه‌های معماری است؟ (مطابق فصل چهارم مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ویرایش سوم)
2. آیا کنترل صلبیت دیافراگم کف انجام شده است؟ (مطابق استاندارد 2800، بند 3-8، فصل چهاردهم مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش پنجم، مبحث ششم مقررات ملی ساختمان و استاندارد ACI-318-14)
3. آیا کنترل خواص مصالح انجام شده است؟ (مطابق مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان)
4. آیا کنترل مقاطع تیرها، ستون‌ها و سقف‌ها (ابعاد، پوشش، تعداد، درصد میلگردها و ضرایب اصلاح) آن‌ها انجام شده است؟ (مطابق مبحث نهم و دهم مقررات ملی ساختمان)
5. آیا تعریف مناسب مقاطع سقف شامل «دال» (Slab) و «عرشه» (Deck) انجام شده است؟ (مطابق مبحث نهم و استاندارد ملی 21973 با عنوان سقف‌های مرکب عرشه فولادی)
6. آیا کنترل «محورهای محلی» (Local Axes) تیرها و ستون‌ها انجام شده است؟
7. آیا مش‌بندی سقف‌ها، دیوارها و دیوارهای حایل به خوبی صورت گرفته است؟ (مطابق فصل نهم مبحث نهم ویرایش چهارم)
8. آیا مدل‌سازی پله به صورت طبقه و نیم طبقه انجام شده است؟ (مطابق مبحث ششم)
9. آیا در صورت استفاده از سیستم دوگانه (سیستم ترکیبی قاب‌های خمشی و دیوار برشی و یا مهاربندی)، فایل 25 درصد (کنترل 25 درصد نیروی زلزله به منظور نهایی‌سازی طراحی تیرها و ستون‌ها) ارائه شده است؟
10. آیا در صورت استفاده از سیستم دوگانه، فایل 50 درصد (کنترل 50 درصد نیروی زلزله به منظور نهایی‌سازی طراحی دیوار برشی) ارائه شده است؟
11. آیا کنترل «انحراف از طول انتهایی» (End Length Offset) و «ضریب ناحیه صلب» (Rigid Zone Factoe) به منظور بررسی طول تیر در نقاط انتهایی انجام شده است؟
12. آیا کنترل «تعدیل‌کننده خواص» (Property Modifier) در مقاطع تیر، ستون، دیوار و سقف انجام شده است؟ (اعمال ضرایب ترک‌خوردگی در نرم افزار، مطابق با مبحث نهم و استاندارد 2800)
13. آیا بار زنده بر اساس نوع کاربری (سیستم‌های بام، فضابند، حفظ پارکینگ، دستگیره، نرده حفاظ، نرده و نردبان ثابت) به صورت مناسب اعمال شده است؟ (مطابق فصل پنجم مبحث ششم)
14. آیا بار مرده کف و دیوارها با دیتیل ارائه شده در نقشه همخوانی دارد؟ (فصل سوم مبحث ششم)
15. آیا بار خاک، بر مبنای مشخصات مکانیک خاک شامل بارگذاری استاتیکی و دینامیکی خاک بر دیوار حایل اعمال شده است؟ (فصل چهارم مبحث ششم)
16. آیا بار مرده خطی تیرهای پیرامون نورگیرها و راه‌پله‌ها به همراه بار مرده و زنده راه‌پله‌ها و بار آسانسور اعمال شده است؟ (مبحث ششم)
17. آیا بار معادل‌سازی جرم و وزن در طبق بام و در طبقات دارای اختلاف ارتفاع مانند طبقات تجاری اعمال شده است؟ (مبحث ششم)
18. آیا بار مرده اضافی در محل اجرای تیرچه دوبل اعمال شده است؟ (فصل هفتم مبحث ششم، بخش بار برف بام)
19. در صورت بزرگ بودن ابعاد سازه، آیا بار حرارتی اعمال شده است؟ (مبحث ششم)
20. در صورت کاهش بار زنده، کاهش سربار به صورت صحیح اعمال شده است؟ (فصل ششم مبحث ششم، بخش کاهش بار زنده طبقات)
21. آیا محاسبات جرم سازه و اعمال درصد مشارکت بار زنده به درستی انجام شده است؟ (مطابق فصل پنجم مبحث ششم، استاندارد 2800 و با انتخاب گزینه Mass Source در نرم افزار)
22. آیا وزن خرپشته در بام لحاظ شده است؟ (مطابق مبحث ششم)
23. آیا نوع خاک مطابق گزارش مکانیک خاک است؟ (مطابق مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان)
24. آیا تحلیل دینامیکی یا شبه دینامیکی الزامی است؟ (با تعیین نوع بارهای موجود مطابق مبحث ششم و فصل سوم استاندارد 2800)
25. آیا پارامترهای «تحلیل طیفی» (Spectral Analysis) به صورت مناسب در نرم افزار منظور شده‌اند؟
26. آیا افزایش زمان تناوب انجام شده است؟ (مطابق استاندارد 2800 و در نرم افزار)
27. آیا ضریب زلزله (C) و ضریب توزیع نیروی جانبی در ارتفاع ساختمان (K)، به درستی محاسبه شده‌اند؟ (استاندارد 2800 ایران، آیین‌نامه UBC-94 و یا آیین‌نامه ASCE-7-10)
28. آیا ضریب نامعینی، بررسی و در صورت لزوم آورده شده است؟ (مطابق استاندارد 2800)
29. آیا تراز پایه بالا آورده شده است؟ (مطابق فصل سوم استاندارد 2800، بخش ضریب نامعینی سازه)
30. آیا نوع طیف، درست معرفی شده است؟ (فصل دوم استاندارد 2800)
31. آیا همپایه‌سازی برش پایه دینامیکی و استاتیکی، صورت گرفته است؟ (مطابق آیین‌نامه 2800)
32. آیا تعداد مدهای نوسان سازه و درصد مشارکت جرمی هر مد کنترل شده است؟ (فصل سوم استاندارد 2800، بخش تعداد مدهای نوسان)
33. آیا روش مناسب ترکیب نتایج مدهای مختلف و جهت‌های مختلف انتخاب شده است؟ (فصل سوم استاندارد 2800)
34. آیا ترکیب بارگذاری بر اساس آیین‌نامه مورد استفاده درست انجام شده است؟ (فصل دوم مبحث ششم، فصل هفتم مبحث نهم و فصل سوم استاندارد 2800)
35. آیا ترکیب بارگذاری طبق قاعده 100-30 (ترکیب 100 درصد نیروی زلزله در هر جهت با 30 نیروی زلزله در جهت عمود) اعمال شده است؟ (فصل سوم استاندارد 2800 ویرایش چهارم)
36. آیا بارهای مربوط به تاسیسات در مدل‌سازی اعمال شده است؟ (مبحث ششم)
37. آیا بار قائم زلزله اعمال شده است؟ (مطابق فصل سوم استاندارد 2800، بند 3-9-9)
38. آیا بحرانی‌ترین حالت بارگذاری زنده اعمال شده است؟ (اعمال ضرایب تشدید موجود در مبحث ششم، بند 6-2-3-2 و با انتخاب گزینه Pattern Live Load Factor در نرم افزار)
39. آیا به کنترل زلزله سطح بهره‌برداری نیاز هست؟ (مطابق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 3-11)
40. آیا کنترل جابجایی جانبی (Drift) انجام شده است؟ (مطابق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 3-5)
41. آیا در کنترل جابجایی جانبی، از «زمان تناوب» (Period) اصلی سازه استفاده شده است؟ (مطابق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 3-3-3)
42. آیا کلیات مربوط به درز انقطاع منظور شده است؟ (مطابق مبحث ششم ویرایش سوم، بند 6-11-14 و استاندار 2800 ویرایش چهارم، بند 3-5-6)
43. آیا وجود درز انبساط کنترل شده است؟ (مطابق مبحث نهم ویرایش چهارم، بند 9-12-2-2)
44. آیا فاصله بین مرکز جرم و مرکز سختی (بررسی میزان پیچش سازه) در محاسبات کنترل شده است؟ (مطابق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 3-3-7-3 و بند 3-3-7-4)
45. آیا فرورفتگی و بیرون‌زدگی (بررسی نامنظمی سازه) در پلان کنترل شده است؟ (مطابق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 1-7)
46. آیا کنترل نامنظمی پیچشی انجام شده است؟ (مطابق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 1-7-1-ب)
47. آیا پایداری کل سازه کنترل شده است؟ (مطابق نتایج نرم افزار، استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 3-6 و مبحث نهم ویرایش چهارم، بند 9-16-3-1)
48. آیا خیز در تیرهای بلند، کنسول‌ها و سقف کنترل شده است؟ (مطابق مبحث نهم ویرایش چهارم، بند 9-17-2-6)

نکته: سازمان نظام مهندسی ساختمان، استفاده از نرم افزارهای ETABS و SAFE را به منظور تحلیل و طراحی سازه‌های ساختمانی تایید می‌کند. از این‌رو، عبارت «نرم افزار» یا هر اصطلاح مرتبط با قابلیت‌ها و گزینه‌های یک نرم افزار در چک لیست طراحی سازه نظام مهندسی، به یکی از این دو نرم افزار اشاره دارد.