مبانی ستون گذاری پلان معماری
به منظور جانمایی ستون در پلان معماری، باید به نکات زیر توجه کرد:
- گوشه‌ها یا نزدیکی گوشه‌های ساختمان و محل تقاتع تیرهای اصلی با دیوار، در اولویت ستون گذاری قرار دارند.
- ستون‌ها حتی الامکان با فاصله مساوی از یکدیگر قرار گیرند.
- محل و فاصله ستون‌ها باید به گونه‌ای باشند که با حداقل تعداد ستون، کل بارهای ساختمان به زمین منتقل شود.
- محل ستون‌ها مکمل زیبایی طرح باشد و ارتباط منطقی بین فضاهای مختلف را حفظ کند.
- ستون‌ها حدالامکان در درون دیوارها، جرزها و کمدهای دیواری مخفی شوند.
- بخش‌هایی نظیر راه‌پله، آسانسور، نورگیر، داکت و دیگر قسمت‌های اساسی ساختمان هنگام انتخاب محل ستون مورد توجه قرار گیرند.
- ستون‌ها، عمکلرد فضاهای داخلی ساختمان نظیر حرکت ماشین‌ها در پارکینگ را مختل نکنند و باعث ایجاد فضاهای بلااستفاده یا پرت نگردند.
- فاصله بین ستون‌ها در ساختمان‌های مسکونی (با توجه به سیستم سقف یا دال)، بین ۲ تا ۷ متر در نظر گرفته شود.
الزامات معماری ستون گذاری پلان معماری
مهندس معمار، پلان ساختمان را با در نظر گرفتن کاربری، زیبایی و بهره‌گیری کامل از فضای موجود طراحی می‌کند. در این بخش، برخی از مهم‌ترین پارامترهای موثر بر ستون گذاری پلان معماری را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
پلان‌های پایینی
ستون گذاری پلان معماری باید با توجه به پایین‌ترین پلان ساختمان انجام گیرد. به عنوان مثال، اگر پایین‌ترین طبقه در ساختمان، پارکینگ باشد، چینش ستون‌های طبقات بالایی نباید اختلالی در تردد و پارک کردن خودروها ایجاد کند. فاصله‌داری بین ستون‌ها نیز باید با در احتساب تعداد ردیف‌های مورد نظر (بر اساس متوسط ابعاد خودروهای سواری) انتخاب شود.
در تصویر بالا، پلان معماری پارکینگ یک ساختمان نمایش داده شده است. اگر در محدوده مشخص شده، یک ستون قرار داده شود، کاربری این محدوده برای پارک کردن خودروها و حتی تردد آن‌ها عملا با مشکل مواجه خواهد شد. در نتیجه، توجه به عملکرد و کاربری مورد انتظار از طبقات پایینی، اهمیت بالایی در ستون گذاری پلان معماری دارد.
بیرون زدگی ستون در پلان معماری
یکی از پارامترهای موثر در ستون گذاری پلان معماری، ابعاد ستون‌ها است. در اکثر ساختمان‌ها، ابعاد ستون از دیوار بیشتر است. بر اساس استانداردهای مختلف، حداقل ابعاد ستون بتنی در اسکلت بتن آرمه نباید کمتر از 25 میلی‌متر باشد. در اسکلت فولادی نیز که معمولا از دو پروفیل Iشکل در کنار یکدیگر برای اجرای ستون استفاده می‌شود، محدودیتی مشابه وجود دارد. بنابراین، بیرون زدن ستون از دیوارها و گوشه‌های سازه، امری غیر قابل اجتناب است.
بیرون‌زدگی ستون، عملکرد اتاق را محدود کرده و نحوه چینش مبلمان را با مشکل مواجه می‌کند. مهندس معمار، با در نظر گرفتن ابعاد ستون و کاربری مورد نظر برای فضاهای مختلف، نحوه بیرون زدگی (یک طرفه یا دو طرفه بودن) آن را مشخص می‌کند. اگر محدودیتی از نظر نمای بیرونی ساختمان و سازه‌های مجاور وجود نداشته باشد، بهتر است بیرون زدگی ستون بر روی محیط سازه، رو به خارج در نظر گرفته شود. به این ترتیب، فضای داخلی ساختمان یک‌دست‌تر می‌شود.
در صورت وجود محدودیت در نمای خارجی، مهندس معمار مجبور به ستون گذاری پلان با بیرون زدگی به سمت داخل ساختمان است. البته با توجه به کاربری فضا از این بیرون‌زدگی می‌توان برای ساخت قفسه کتاب، کمد دیواری و غیره استفاده کرد.
جهت گیری ستون در پلان معماری
جهت‌گیری ستون، موضوعی است که هم از نظر معماری و هم از نظر سازه‌ای مورد بررسی قرار می‌گیرد. از دیدگاه معماری، جهت‌گیری ستون‌ها باید به گونه‌ای باشد که تا حد امکان، ستون از معرض دید پنهان شود تا زیبایی و بهره‌گیری از فضای داخلی به حداکثر برسد. به عنوان مثال، تصویر زیر نمونه‌ای ستون گذاری پلان معماری را نمایش می‌دهد.
همان طور که مشاهده می‌کنید، مهندس معمار سعی کرده است تا حد امکان، بیرون زدگی ستون‌ها را درون دیوارها مخفی کند. با این وجود، تا زمانی که عملکرد سازه با این چینش مورد بررسی قرار نگیرد، نمی‌توان گفت ستون گذاری پلان مناسب است یا نیاز به اصلاح نیاز دارد.