انواع پمپ بتن
پمپ‌های بتن با توجه به مکانیزم عملکرد (جابجایی مثبت، سانتریفیوژ، پریستالتیک)، تجهیزات مورد استفاده (هوایی، زمینی)، منبع تامین انرژی، کاربرد (عمومی یا تخصصی) و قابلیت جابجایی (ثابت یا متحرک) به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. البته انواع پمپ‌ها بسیار زیاد و متنوع است. با این وجود، در این بخش فقط به معرفی رایج‌ترین پمپ‌های مورد استفاده برای انتقال مخلوط‌های سیمانی می‌پردازیم.
انواع پمپ بتن بر اساس تجهیزات مورد استفاده چه هستند؟
پمپ‌های بتن بر اساس تجهیزات مورد استفاده معمولا به دو نوع اصلی پمپ‌های هوایی (بوم) و زمینی تقسیم‌بندی می‌شوند.
پمپ بتن هوایی چیست؟
پمپ بتن هوایی، دکل بتن ریزی یا «پمپ بوم» (Boom Pump)، یکی از انواع پمپ‌های مورد استفاده برای انتقال بتن در پروژه‌های بزرگ با دقت بالا است. تجهیزات این پمپ معمولا بر روی یک کامیون یا تریلر نصب می‌شوند. انتقال بتن نیز از طریق لوله‌های تعبیه شده بر روی چند بازوی متحرک و انعطاف‌پذیر به نام بوم صورت می‌گیرد.
تراک میکسر، بتن را به درون قیف پمپ می‌ریزد. چرخش تیغه‌های مارپیچی درون قیف، از سفت شدن مخلوط و مش قرار گرفته بر روی دهانه ورودی آن، از ورود سنگ‌های درشت و گرفتن پمپ جلوگیری می‌کند. ثابت بودن محل تجهیزات پمپ بوم، باعث تردد بهتر وسایل و تجهیزات دیگر در پروژه می‌شود.
سیستم پمپاژ پمپ‌های هوایی معمولا از نوع جابجایی مثبت رفت و برگشتی با دو سیلندر است. تصویر زیر، اجزای مختلف یک پمپ هوایی یا پمپ بوم بتن را نمایش می‌دهد. در هنگام انتقال و ریختن بتن توسط این تجهیزات، کامیون یا تریلر معمولا در یک محل مشخص، ثابت می‌ماند.
بخش‌های نمایش داده شده در تصویر بالا عبارت هستند از:
- کابین اپراتور
- بوم یا تیرک اول
- بوم دوم
- لوله انتقال
- شلنگ انتهایی
- سیلندر بوم دوم
- سیلندر بوم اول
- سیستم چرخش
- پایه یا دکل ثابت کننده تجهیزات
- واحد پمپاژ
کارایی پمپ‌های هوایی، باعث گسترش بسیار زیاد آن‌ها به جای پمپ‌های قدیمی شده است. از مزایای پمپ هوایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قابلیت انتقال بتن به ارتفاعات بالا در سازه‌های بلند
- سرعت و حجم بتن‌ریزی بالا
- امکان نصب تجهیزات پمپ هوایی بر روی کامیون و جابجایی راحت آن‌ها
- امکان نصب بر روی سطوح مستحکم به منظور افزایش ظرفیت پمپاژ
- کاهش هزینه نیروی انسانی به دلیل بتن‌ریزی خودکار
- عدم نیاز به نصب و جانمایی لوله‌های انتقال
- دسترسی راحت به نواحی بدون دسترسی (دسترسی دشوار)
- اجرای راحت بتن‌ریزی در تونل‌های پیچیده
محدودیت‌های پمپ‌های هوایی عبارت هستند از:
- نیاز به نیروی کار ماهر
- هزینه بالا برای پروژه‌های کوچک
- احتمال بروز حادثه برای کارکنان و سازه‌های اطراف به دلیل ابعاد بزرگ و وزن سنگین
ابعاد پمپ بتن هوایی چقدر است؟
ابعاد پمپ بوم با توجه به طول تجهیزات آن بین ۱۵ تا ۷۰ متر تغییر می‌کند.
پمپ بتن زمینی چیست؟
«پمپ زمینی» (Ground Pump) یا «پمپ خطی» (Line Pump)، یکی دیگر از دستگاه‌های پرکاربرد برای انتقال بتن است. این نوع پمپ را می‌توان هم به صورت مجزا و هم به صورت نصب شده بر روی کامیون یا تریلر استفاده کرد. برای انتقال بتن در پمپ زمینی، مجموعه‌ای از لوله‌های فولادی یا لاستیکی به صورت دستی از محل قرارگیری پمپ تا محل بتن‌ریزی نصب می‌شوند. در این نوع پمپ نیز مانند پمپ‌های هوایی، تخلیه بتن به درون قیف توسط تراک میکسر صورت می‌گیرد. تصویر زیر، اجزای یک پمپ بتن زمینی نصب شده بر روی کامیون را نمایش می‌دهد.
بخش‌های نمایش داده شده در تصویر بالا عبارت هستند از:
- موتور مخلوط‌کن
- گیج فشار
- قیف
- مخزن روغن
- بدنه
- سپاپ اختلاط
- سوپاپ اصلی
- پمپ گریس
- پمپ روغن
- تهویه
- موتور دیزلی
- صفحه کنترل الکتریکی
- لوله فشار قوی روغن
- چرخ هدایتی
- آکومولاتور
- کلید روشن/خاموش
- چرخ جابجایی
مکانیزم پمپاژ اکثر پمپ‌های زمینی نیز مانند پمپ‌های هوایی از نوع جابجایی مثبت رفت و برگشتی با دو سیلندر است. طول و قطر لوله‌های مورد استفاده در پمپ‌های زمینی به حجم و طول بتن‌ریزی بستگی دارد. به طور کلی، حجم قابل انتقال توسط پمپ بتن زمینی نسبت به پمپ بتن هوایی کمتر است. این روش بیشتر برای بتن ریزی پیاده‌روها، استخر، دال بتنی ساختمان‌های کوچک و دال کف زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه برای انتقال دوغاب، ملات، شاتکریت و فوم بتن نیز کاربرد دارد. از مزایای پمپ‌های زمینی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- امکان افزایش طول لوله‌ها و دسترسی به محل‌هایی با مسیر پیچیده
- مناسب برای انتقال افقی بتن
- عملکرد بسیار خوب در پروژه‌های نزدیک به زمین (اختلاف ارتفاع کم)
- سرعت بالا و امکان جابجایی راحت تجهیزات
محدودیت‌های پمپ‌های زمینی عبارت هستند از:
- مخصوص پروژه‌های کوچک و عدم امکان استفاده برای پروژه‌های بزرگ
- خطر احتمالی برای کارکنان، تجهیزات و سازه‌های اظراف
- نیاز به نظارت مداوم