انواع مثلث بندی در نقشه برداری

 

مثلث بندی در نقشه برداری، با توجه به دقت مورد نیاز برای نقاط کنترل افقی تقسیم‌بندی می‌شود. نوع عملیات برداشت، گسترش محدوده برداشت و هدف از نقشه‌برداری، از دیگر عوامل موثر بر تقسیم‌بندی انواع مثلث بندی هستند. بر اساس معیار دقت و هدف، این روش نقشه‌برداری به سه گروه زیر تقسیم می‌شود:

 

  • مثلث بندی اولیه یا مرتبه اول
  • مثلث بندی ثانویه یا مرتبه دوم
  • مثلث بندی ثالثیه یا مرتبه سوم

 

در ادامه به معرفی ویژگی‌های هر یک از روش‌های مثلث بندی بالا می‌پردازیم.

 

مثلث بندی مرتبه اول چیست ؟

«مثلث بندی مرتبه اول» (First Order Triangulation)، بالاترین سطح مثلث بندی در نقشه برداری است. چارچوب شبکه ایستگاه‌های نقاط کنترل در محدوده‌های بسیار بزرگ (مانند یک کشور)، به کمک مثلث بندی اولیه مشخص می‌شود. این روش نقشه‌برداری، معمولا به منظور تعیین شکل و ابعاد سطح زمین برای مطالعه حرکت پوسته در نواحی لرزه‌خیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. پروژه‌های مهندسی با حساسیت بالا و عملیات نقشه برداری در کلان‌شهرها، معمولا با برداشت مثلث بندی مرتبه اول همراه هستند. جدول زیر، مشخصات این نوع برداشت را نمایش می‌دهد.

 

مشخصات مثلث بندی اولیه یا مرتبه اول
فاصله بین ایستگاه‌ها ۱۶ تا ۱۵۰ کیلومتر
طول خط پایه ۵ تا ۱۵ کیلومتر
طول ضلع مثلث‌ها ۳۰ تا ۱۵۰ کیلومتر
میانگین خطای شکل مثلث‌ها کمتر از ”۱
حداکثر خطای شکل مثلث‌ها  ”۳
خطای واقعی خط پایه ۱ در ۳۰۰,۰۰۰
خطای محتمل خط پایه ۱ در ۱,۰۰۰,۰۰۰
خطای محتمل محاسبه فاصله ۱ در ۶۰,۰۰۰ تا ۱ در ۲۵۰,۰۰۰
خطای محتمل در آزیموت  ”۰/۵
اختلاف بین دو قرائت ۵ میلی‌متر

مثلث بندی مرتبه دوم چیست ؟

«مثلث بندی مرتبه دوم» (Second Order Triangulation)، در سطح پایین‌تری نسبت به مثلث بندی مرتبه اول قرار دارد. مثلث بندی مرتبه دوم، یک شبکه ثانویه درون سیستم مثلث بندی اولیه است. به همین دلیل، این دو شبکه، در چندین نقطه به یکدیگر وصل می‌شوند. مثلث بندی ثانویه، نقاط کنترل نزدیک‌تری را برای برداشت ناحیه فراهم می‌کند.

 

 

شبکه مثلث بندی اولیه و ثانویه
                                                  نمونه‌‌ای از شبکه‌های مثلث بندی اولیه (خطوط ضخیم‌تر) و ثانویه (خطوط نازک‌تر)

 

 

نزدیک بودن نقاط کنترل، دقت عملیات نقشه‌برداری منطقه را بهبود می‌بخشد. نقاط کنترل در مثلث بندی مرتبه دوم، به منظور نقشه برداری تفصیلی در مناطقی مورد استفاده قرار می‌گیرند که نیاز به دقت بالا ندارند (مانند نواحی بین شهری و قطعه‌بندی زمین). جدول زیر، مشخصات کلی در رابطه با مثلث بندی ثانویه را نمایش می‌دهد.

 

 

مشخصات مثلث بندی اولیه یا مرتبه دوم
طول خط پایه ۱/۵ تا ۵ کیلومتر
طول ضلع مثلث‌ها ۸ تا ۶۵ کیلومتر
میانگین خطای شکل مثلث‌ها کمتر از ”۳
حداکثر خطای شکل مثلث‌ها  ”۸
خطای واقعی خط پایه ۱ در ۵۰,۰۰۰
خطای محتمل خط پایه ۱ در ۵۰۰,۰۰۰
خطای محتمل محاسبه فاصله ۱ در ۲۰,۰۰۰ تا ۱ در ۵۰,۰۰۰
خطای محتمل در آزیموت  ”۲
اختلاف بین دو قرائت ۱۰ میلی‌متر

مثلث بندی مرتبه سوم چیست ؟

«مثلث بندی مرتبه دوم» (Third Order Triangulation)، آخرین سطح از برداشت به روش مثلث بندی است. شبکه سوم مثلث بندی، درون شبکه‌های اولیه و ثانویه ایجاد می‌شود. نقاط کنترل در این نوع برداشت، فاصله کمتری با یکدیگر دارند. مثلث بندی مرتبه سوم، به منظور ایجاد نقاط کنترل برای ساخت‌وسازهای محلی، برداشت‌های توپوگرافیک و پروژه‌های این‌چنینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در پروژه‌هایی که دقت پایین‌تر از دو روش قبلی قابل قبول باشد، می‌توان از این روش استفاده کرد. جدول زیر، مشخصات کلی مثلث بندی مرتبه سوم را نمایش می‌دهد.

 

مشخصات مثلث بندی اولیه یا مرتبه سوم
طول خط پایه ۰/۵ تا ۳ کیلومتر
طول ضلع مثلث‌ها ۱/۵ تا ۱۰ کیلومتر
میانگین خطای شکل مثلث‌ها کمتر از ”۶
حداکثر خطای شکل مثلث‌ها  ”۱۲
خطای واقعی خط پایه ۱ در ۷۵,۰۰۰
خطای محتمل خط پایه ۱ در ۲۵۰,۰۰۰
خطای محتمل محاسبه فاصله ۱ در ۲۰,۰۰۰ تا ۱ در ۵۰,۰۰۰
خطای محتمل در آزیموت  ”۵
اختلاف بین دو قرائت ۲۵ میلی‌متر