سقف دال بتنی دارای انواع مختلفی است که در شکل زیر مشخص شده است. در ادامه این بخش درباره تمام انواع سقف بتنی صحبت میکنیم.
• سقف دال بتنی تخت ساده:
منظور از دال تخت ساده، قرارگیری دالها مستقیما روی ستونها و بدون استفاده از تیر است. از این سقف زمانی استفاده میشود که دهانهها کوتاه بوده و بارهای وارد بر سقف زیاد نباشد که در این صورت اجرای دال تخت ساده راحتتر از سیستم تیر و دال بتنی است.
از دال تخت ساده به دو صورت درجا و پیش ساخته میتوان استفاده کرد. در روش درجا همانطور که از اسمش مشخص است تمام مراحل ساخت مانند بتنریزی و آرماتوربندی در محل پروژه انجام میشود. اما در روش پیش ساخته تمام این فعالیتها در کارخانه انجام شده و دال بتنی آماده به محل پروژه آورده میشود. دال بتنی پیش ساخته در کارخانه آمادهسازی شده و آرماتورهای انتظار از اطراف آن خارج شده اند. این آرماتورهای انتظار پس از نصب در محل با آرماتورهای تیر درگیر شده و بتنریزی تیر به صورت درجا انجام میشود. این کار باعث افزایش سرعت اجرا به خصوص در پروژههای انبوهسازی میگردد.
• دال بتنی تخت قارچی:
در دال تخت با سر ستون یا دال قارچی با افزایش ضخامت دال در اطراف ستون لنگرهای منفی تکیه گاهی که در مجاورت ستونها هستند کنترل میشوند.
به قسمتی از ستون که ضخامت آن افزایش یافته، سرستون و به ناحیه برجسته دال، کتیبه گفته میشود.
• سقف دال مشبک:
در ادامه بررسی انواع سقف بتنی به دال مشبک میرسیم. دال مشبک دارای ساختار شبکهای و توخالی بوده و به دو نوع معروف وافل و اینتل دک تقسیم میشود. در ادامه ابتدا به سقف وافل پرداخته و سپس اینتل دک را بررسی میکنیم.
وافل
سقف وافل دارای ساختار مشبک بوده و وزن کمی دارد. همچنین برای مکانهایی که سقف مرتفع با دهانههای بلند دارند استفاده میشود. در صورتی که به دلیل محدودیت معماری امکان ستون گذاری بدر وسط سقف وجود نداشته باشد نیز استفاده از سقف وافل گزینه خوبی خواهد بود.
از کاربردهای سقف وافل میتوان علاوه بر ساختمانهای مسکونی به اجرای آن در نمایشگاهها، ساختمانهای اداری، تجاری و سالنهای کنفرانس اشاره کرد.
همانطور که گفتیم این دال بتنی دارای وزن کمی بوده و در اجرای آن به جکهای کمتری نیاز است چرا که وافلها به صورت مستقیم روی زیرسازی سقف قرار میگیرند.
سقف وافل به علت سبکی و سهولت اجرا مورد توجه بسیای از طراحان قرار گرفته است. از طرفی از نظر هزینه، این سقف برای پیمانکار مقرون به صرفه خواهد بود.
با توجه به اینکه بتن دارای مقاومت کششی کمی است برای تقویت آن از آرماتور استفاده میکنیم. به این صورت که با استفاده از قالب وافل، بتن در قسمت زیر تار خنثی حذف شده چرا که بتن زیر تار خنثی به کشش افتاده و بتن تحمل کشش ندارد.
چون این نوع دال بتنی مشبک است در نتیجه به بتن و میلگردهای کمتری نیاز داشته و باعث میشود بار مرده دال کاهش یابد. ضخامت وافلها معمولا بین 250 تا 500 میلیمتر بوده و حداکثر دهانه سقف وافل در شرایط خاص میتواند تا 17 متر باشد.
اینتل دک
این مورد از انواع سقف بتنی از قالبهای اینتل دک که خود از فوم پلی استایرن به همراه بلوک سیمانی زیرین تشکیل شده، ساخته میشود. قالبهای اینتل دک در داخل بتن مانده و به عبارتی در سقف ماندگار میشوند.
یکی از مزایای اجرای سقف اینتل دک، صاف بودن سطح زیر سقف بعد از باز کردن قالب است. عرض قالب اینتل دک در پاشنه 47 در 47 در 4 سانتیمتر و در قسمت فوقانی 60 در 60 در 13 سانتیمتر است. این ابعاد برای سقف با ضخامت 30 سانتیمتر خواهد بود.
در اجرای اینتل دک ابتدا زیرسازی و قالب بندی انجام شده و سپس بلوکهای تحتانی قرار گرفته و اسپیسرگذاری میشود. در ادامه بلوکهای فوقانی و اسپیسرگذاری آنها انجام شده تا به مرحله آرماتوربندی شبکه فوقانی برسیم. در انتها نیز عملیات بتن ریزی و عمل آوری انجام میگیرد. توجه کنیم که در صورت عدم استفاده از اسپیسر، میلگردهای شبکه در داخل فوم فرو میروند.
• سقف دال مجوف:
سقف دال مجوف یکی از انواع سقف بتنی و جز سیستمهای نسبتا مدرن است. از آنجایی که خود کلمه مجوف به معنی میان تهی است در سقفهای مجوف از المانهایی استفاده میشود که باعث تو خالی شدن سقف میگردد.
اجرای سقف دال مجوف باعث کاهش هزینههای تمام شده اجرای سقف شده لذا استفاده از آن بسیار مورد توجه سازندگان قرار گرفته است. در واقع با قرار دادن المانهای پر کننده درون سقف، بخشهایی از سقف، خالی از بتن میشود در نتیجه بار مرده سقف کاهش مییابد. این مسئله اهمیت بالایی دارد چرا که نیروی زلزله وارد بر یک سازه، ضریبی از وزن آن است. از طرفی کاهش بار مرده سقف باعث افزایش مقامت آن در برابر زلزله خواهد شد.
همچنین کاهش بار مرده سقف، سبب میشود تا امکان اجرای دال در دهانههای بلندتری ایجاد شود. به طور کلی برای ساخت سقف مجوف به مصالحی از جمله المانها پر کننده، بتن و میلگرد نیاز است.
انواع سقف دال مجوف به سه دسته معروف کوبیاکس، یوبوت و بابل دک تقسیم میشود که در ادامه آنها را بررسی میکنیم. البته لازم است اشاره کنیم که تفاوت یوبوت، بابل دک و کوبیاکس در المان پرکننده هسته مرکزی بتن است. معمولا برای پرکردن هسته مرکزی بتن در دالهای مجوف از المانهای پرکننده از جنس پلی پروپیلن استفاده میشود که در سقفهای یوبوت، مکعبی شکل، در سقفهای بابل دک، کروی و در سقفهای کوبیاکس، بیضی شکل هستند.
کوبیاکس
سقف کوبیاکس، یکی از انواع سقف بتنی مجوف است. سقف کوبیاکس مانند دیگر انواع سقف مجوف با قرار گرفتن المانهای پر کننده در سقف باعث کاهش بتن میشود. این کار باعث سبکتر شدن سقف و در نتیجه کاهش بار مرده آن خواهد شد. از طرفی میتوان از این دال بتنی در دهانههای بلندتر استفاده کرد.
به عبارتی میتوان گفت سقف کوبیاکس یک دال تو خالی و مسطح است که در دو جهت توسعه مییابد. در این روش، بتنی که در وسط یک دال معمولی قرار گرفته و به عملکرد سازهای کمکی نمیکند را حذف میکنیم.
اجزای سازنده سقف کوبیاکس عبارتند از:
- بتن
- شبکه مش فوقانی و تحتانی
- ماژولهای قفسهای همراه با گویهای پلاستیکی از جنس پلی اتیلن یا پلیپروپیلن
یوبوت
سقف یوبوت نیز از انواع سقف بتنی بوده و نوعی دال مجوف است. برای اجرای این سقف ابتدا زیر دال، یک قالب تخت بسته شده و سپس شبکه آرماتورها در پایین دال نصب میشوند. در مرحله بعد قالبهای یوبوت که مکعب مستطیلی شکل هستند بر اساس نقشه اجرایی در جای خود قرار گرفته و آرماتوربندی در بالای دال انجام میشود. در ادامه بتن ریزی اولیه انجام شده سپس به عنوان لایه تکمیلی لایه دوم بتن ریخته میشود. در نهایت بعد از تکمیل بتن ریزی قالبهای کف باز میشوند.
بابل دک
سقف بابل دک (Bubble Deck) نیز نوعی دال مجوف است که المانهای پرکننده آن کروی شکل هستند. استفاده از این سقف بتنی سبب کاهش 35 درصدی وزن مرده ساختمان شده و از طرفی به علت وزن کمتر باعث بهبود عملکرد سقف در برابر زلزله خواهد شد.
همچنین کم بودن وزن ساختمان در این مورد از انواع سقف بتنی باعث میشود تا امکان اجرای بلندتر دهانههای اسکلت وجود داشته باشد. در این سقف توزیع بار از دو طرف صورت میگیرد لذا بابل دک نوعی دال دو طرفه محسوب میشود.
سقفها از بتن، پانلهای قفسهای به همراه گویهای پلاستیکی از جنس پلی اتیلن یا پلیپروپیلن، مش تحتانی و فوقانی، آرماتورهای عرضی و میلگرد دوخت تشکیل شده اند.
آرماتورهای عرضی در سقف بابل دک دارای قطر 6 میلیمتر و از نوع بدون آج هستند که از قبل به وسیله جوش CO2 در پانلها قرار داده شده و از آن برای ایجاد فاصله بین مش فوقانی و تحتانی استفاده میشود.
میلگردهای مش فوقانی و تحتانی معمولا از نوع میلگرد A2 بوده و به نوعی نگهدارنده اعضای پر کننده کروی شکل هستند. این میلگردها باعث تثبیت گویها کروی شکل در جای خود میشوند.
• دال بتنی پیش تنیده:
سیستم دال بتنی پیش تنیده یکی از انواع سقف بتنی است که برای کاهش ضخامت سقف به اجرای آن میپردازند. اجرای این سقف به نیروی متخصص و ماهر نیاز داشته لذا هزینه آن نسبت به سایر روشها بالاتر است. البته در دهانههای تحت بارگذاری یا بلند، اجرای این نوع دال بتنی منطقی بوده و توجیه اقتصادی دارد.
در دال بتنی پیش تنیده به علت فشار مضاعفی که به بتن وارد میشود، مقداری از تنشهای کششی خنثی شده و این مسئله باعث افزایش باربری مقطع خواهد شد.
در واقع منظور از پیش تنیدگی ایجاد تنش فشاری ثابت و دائمی در یک عضو بتنی است که آن را به شکل دلخواه و به اندازه مورد نیاز ایجاد میکنند. با این کار مقداری از تنشهای کششی در این المان در اثر تنش فشاری خنثی شده و در نتیجه مقاومت باربری عضو مورد نظر افزایش مییابد. تنش فشاری دائمی به این صورت اجرا میشود که قطعه فولادی به طور کامل در بتن قرار داده شده و با کشیدن و مهار کردن آن در دو طرف عضو، به مقطع بتنی تنش فشاری وارد میشود.
البته توجه کنید اعمال نیروهای پیش تنیدگی به دو روش انجام میشود. پیش تنیدگی پس از بتنریزی یا پس کشیده و پیش تنیدگی پیش از بتن ریزی یا پیش کشیده.
سیستم دال بتنی پیش تنیده از اجزایی مانند کابل، غلافهای گالوانیزه، قطعات شیپوری، صفحات مهاری (صفحه گوه) و گوهها تشکل شده و دارای ضخامتی به اندازه 10 تا 50 سانتیمتر است.