سدهای ساخت دست بشر را می‌توان بر اساس مصالح مورد استفاده، روش ساخت، نوع شیب یا مقطع، نحوه مقاومت در برابر نیروهای هیدرواستاتیک، تجهیزات مورد استفاده برای کنترل جریان و نوع کاربری به انوع مختلفی تقسیم‌بندی کرد. در ادامه به معرفی تقسیم‌بندی‌های کلی سد می‌پردازیم.
انواع سد از نظر طراحی هیدرولیکی کدام هستند؟
سدها از نظر خصوصیات هیدرولیکی به دو دسته سرریز و غیر سرریز تقسیم می‌شوند.
- «سد سرریز» (Overflow Dam): سدی است که اجازه می‌دهد تا آب اضافی موجود در مخزن از روی تاج عبور کند.
- «سد غیر سرریز» (Non-Overflow Dam): سدی که اجازه عبور آب از روی تاج را نمی‌دهد. در این سدها، سرریزهای مجزا به منظور کنترل جریان و سطح آب مخزن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع سد از نظر ابعاد کدام هستند؟
سدها را می‌توان از نظر ابعاد به سه دسته کوچک، متوسط و بزرگ تقسیم‌بندی کرد:
- سد کوچک: سدی که ارتفاع آن کمتر از 30 متر است.
- سد متوسط: سدی که ارتفاع آن بین ۳۰ تا ۱۰۰ متر است.
- سد بزرگ: سدی که ارتفاع آن بیشتر از ۱۰۰ متر است.
البته کوچک، متوسط یا بزرگ بودن یک سد فقط به ارتفاع آن بستگی ندارد. به عنوان مثال، یک سد با ارتفاع 10 متر را می‌توان در شرایط زیر به عنوان یک سد بزرگ در نظر گرفت:
- طول تاج بیشتر از ۵۰۰ متر باشد.
- ظرفیت مخزن بیشتر از یک میلیون متر مکعب باشد.
- دبی خروجی آب بیشتر از ۲۰۰۰ متر مکعب بر ثانیه باشد.
- فونداسیون دارای شرایط پیچیده باشد.
- طراحی سد نامتعارف باشد.
انواع سد از نظر صلبیت مواد سازنده کدام هستند؟
سدها از نظر صلبیت مواد سازنده به انواع صلب و غیر صلب تقسیم می‌شوند.
- «سد غیر صلب» (Non-Rigid Dam): به سدهایی گفته می‌شود که از مواد غیر صلب نظیر خاک و سنگ (به طور کلی باطله) ساخته شده باشند. مقطع عرضی سدهای غیر صلب به شکل ذوزنقه‌ای است.
- «سد صلب» (Rigid Dam): به سدهایی که با استفاده از مواد صلب نظیر بتن، فولاد، چوب و غیره ساخته شده باشند.مقطع عرضی سدهای صلب معمولا به شکل مثلثی است.
سدها از نظر ساختار، کاربرد و ماده سازنده، دارای تقسیم‌بندی گسترده‌تری هستند. در بخش‌های بعدی به معرفی این موارد خواهیم پرداخت.