انواع آزیموت کدام هستند ؟

آزیموت واقعی یا آزیموت نجومی چیست ؟

«آزیموت واقعی» (True Azimuth) یا «آزیموت نجومی» (Astronomical Azimuth)، با توجه به امتداد خط گذرنده از قطب‌های شمال و جنوب جغرافیایی اندازه‌گیری می‌شود. این نوع آزیموت، معمولا در عملیات‌های نقشه‌برداری و مشاهدات نجومی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به دلیل عدم تغییر آزیموت واقعی، این نوع آزیموت، در اغلب عملیات‌های نقشه‌برداری، مخصوصا تعیین مرزهای محدوده زمین کاربرد دارد.

تصویر بالا، قطب‌های شمال و جنوب جغرافیایی را به همراه امتداد نجومی (نصف‌النهار واقعی) را نمایش می‌دهد. با اندازه‌گیری زاویه بین امتداد واقعی با امتداد دلخواه در جهت ساعتگرد، آزیموت واقعی به دست می‌آید. البته همگرایی خطوط گذرنده از قطب‌های شمال و جنوب، باعث ایجاد خطای اندازه‌گیری و نیاز به اصلاح نتایج می‌شود.

آزیموت مغناطیسی چیست ؟

«آزیموت مغناطیسی» (Magnetic Azimuth)، بر اساس امتداد شمال مغناطیسی زمین اندازه‌گیری می‌شود. راستای قطب‌های شمال و جنوب جغرافیایی، راستای شمال و جنوب مغناطیسی زمین ثابت نیست. خطوط گذرنده از شمال و جنوب مغناطیسی زمین در نقطه‌ای به نام قطب مغناطیسی به هم می‌رسند. این خطوط به منظور اندازه‌گیری آزیموت مغناطیسی و بررسی عملیات‌های نقشه‌برداری مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تصویر بالا، قطب‌های مغناطیسی و امتداد گذرنده از آن‌ها را نمایش می‌دهد. زاویه بین امتداد مغناطیسی با امتداد مورد نظر در جهت ساعتگرد، آزیموت مغناطیسی است.

آزیموت شبکه چیست ؟

«آزیموت شبکه» (Grid Azimuth)، با توجه به خطوط موازی در یک دستگاه مختصات مستطیلی اندازه‌گیری می‌شود. راستای خط مرکزی در این دستگاه، بر روی امتداد شمال-جنوب جغرافیایی (نصف‌النهار واقعی) مطابقت دارد. در نقشه‌برداری مسطحاتی، خطوط مبنای اندازه‌گیری آزیموت به صورت زیر در نظر گرفته می‌شوند.

در صورت اندازه‌گیری زاویه افقی نسبت به خط مرکزی، آزیموت واقعی یا نجومی به دست می‌آید. آزیموت‌های اندازه‌گیری شده نسبت به دیگر خطوط شبکه، آزیموت شبکه هستند. تصویر زیر، مقایسه نحوه تعیین آزیموت شبکه با آزیموت واقعی را نمایش می‌دهد.

آزیموت جلو و آزیموت عقب چیست ؟

مثالی که در ابتدای مقاله برای تعریف مفهوم آزیموت ارائه کردیم را در نظر بگیرید. به آزیموت امتداد مقابل ناظر، «آزیموت جلو» (Forward Azimuth) می‌گویند. بنابراین، در این مثال، آزیموت جلو نمایش داده شده است.

اکنون، راستای مقابل فرد را در خلاف جهت قبلی امتداد می‌دهیم. به زاویه بین امتداد مبنا (جهت شمال) با امتداد مورد بررسی در جهت مخالف، «آزیموت عقب» (Back Azimuth) می‌گویند.

با امتداد راستای مقابل فرد، یک خط با زاویه نیم‌صفحه (۱۸۰ درجه) به وجود می‌آید. از این‌رو، اختلاف آزیموت جلو و عقب، برابر با ۱۸۰ است. محاسبه آزیموت عقب، با استفاده از رابطه زیر انجام می‌گیرد:

۱۸۰° + آزیموت کوچک‌تر از °۱۸۰ = آزیموت عقب

۱۸۰° – آزیموت بزرگ‌تر از °۱۸۰ = آزیموت عقب

آزیموت عقب نیز مانند آزیموت جلو، در جهت حرکت عقربه‌های ساعت اندازه‌گیری می‌شود. به علاوه، اندازه این نوع آزیموت نیز همواره بین ۰ تا ۳۶۰ درجه قرار دارد.

مثال ۲: محاسبه آزیموت عقب

آزیموت جلوی دو امتداد نسبت به امتداد شمال برابر با ۳۳ و ۲۰۷ درجه است. آزیموت عقب این امتدادها را به دست بیاورید.

اندازه آزیموت ۳۳ درجه، کوچکتر از ۱۸۰ درجه است. بنابراین، آزیموت عقب آن از رابطه زیر به دست می‌آید:

۱۸۰° + آزیموت جلو = آزیموت عقب

۱۸۰° + ۳۳° = آزیموت عقب

۲۱۳° = آزیموت عقب

اندازه آزیموت ۲۰۷ درجه، بزرگ‌تر از ۱۸۰ درجه است. از این‌رو، آزیموت عقب آن به صورت زیر محاسبه می‌شود:

۱۸۰° – آزیموت جلو = آزیموت عقب

۱۸۰° – ۲۰۷° = آزیموت عقب

۲۷° = آزیموت عقب