شکل یا آرایش مثلث بندی، معمولا به سه نوع اصلی آرایش ساده (منفرد)، متقاطع (دوگانه) و مرکزی تقسیم می‌شود.
آرایش ساده در مثلث بندی
مثلث بندی با آرایش ساده، به منظور اجرای عملیات برداشت در محدوده‌های باریک (مانند دره، رودخانه، آزادراه و غیره) مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع مثلث‌بندی، تمام مثلث‌ها در یک ردیف قرار می‌گیرند. به علاوه، هر مثلث، حداقل یک ضلع مشترک با مثلث قبلی و بعدی خود دارد. تصویر زیر، نمونه‌ای از یک آرایش در مثلث بندی را نمایش می‌دهد.
به دلیل خوب بودن میدان دید، نقشه‌برداری در آرایش مثلث بندی ساده، با سرعت بالایی انجام می‌شود. علاوه بر این، هزینه اجرای عملیات برداشت در این آرایش، کمتر از آرایش‌های دیگر است. با وجود مزیت‌های مذکور، مثلث بندی ساده، دقت و شرایط کافی برای استفاده در پروژه‌های نیازمند مثلث بندی مرتبه اول را ندارد. در این آرایش، به منظور جلوگیری از افزایش بیش از حد خطای انباشته، به طور مکرر از مشاهدات نجومی و خطوط مبنای جدید استفاده می‌شود.
در محدوده‌های باریک، اگر عرض محدوده کمی بزرگ بوده یا نیاز به نتایجی با دقت بیشتر از مثلث بندی ساده باشد، از شبکه‌ای مشابه با تصویر بالا استفاده می‌شود. این شبکه، همان آرایش ساده، اما در دو ردیف را نمایش می‌دهد. با وجود دقت بالاتر آرایش دوگانه نسبت به آرایش ساده، دقت آن همچنان نسبت به روش‌های دیگر پایین است.
آرایش چهارضلعی در مثلث بندی
مثلث بندی با آرایش چهارضلعی، شبکه‌ای متشکل از چهارضلعی‌هایی است که قطرهای آن‌ها رسم شده‌اند. در این شبکه، ضلع‌ها و زاویه‌های بیشتری نسبت به روش قبلی به وجود می‌آیند. همین موضوع،دقت برداشت را به میزان قابل توجهی بالا می‌برد؛ چراکه در آرایش چهارضلعی، اندازه‌های متنوعی برای محاسبه طول هر یک از ضلع‌ها و بررسی صحت محاسبات وجود دارند. مربع، بهترین چهارضلعی برای ایجاد این آرایش است.
آرایش چندضلعی متمرکز در مثلث بندی
مثلث بندی با آرایش چندضلعی، شبکه‌ای از مثلث‌ها است که در کنار یکدیگر، چندضلعی‌های متمرکز را ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، در شبکه زیر، از کنار هم قرار گرفتن چندین مثلث کوچک، یک مثلث، یک چهارضلعی و یک پنج‌ضلعی متمرکز تشکیل شده است. در این آرایش، به دلیل افزایش فرایند استقرار و تنظیم تجهیزات، سرعت اجرای عملیات کاهش می‌یابد.
آرایش چندضلعی متمرکز، به منظور برداشت در نواحی دارای گسترش همه جانبه مورد استفاده قرار می‌گیرد. شکل‌های متمرکز این آرایش معمولا چهارضلعی، پنج‌ضلعی و شش‌ضلعی هستند. مثلث بندی با آرایش چندضلعی متمرکز، امکان بررسی صحت و دقت محاسبات را به خوبی فراهم می‌کند. در برخی از مواقع، به منظور دستیابی به دقت مناسب و ایجاد تعادل بین سرعت و دقت، آرایش‌های مختلف با یکدیگر ترکیب می‌شوند. تا به اینجا، با سه آرایش اصلی برای مثلث بندی در نقشه برداری آشنا شدیم. در ادامه، به یک سوال مهم در مورد این آرایش‌ها پاسخ می‌دهیم.
معیار آرایش مثلث بندی در نقشه برداری چیست ؟
از نکات مهم در فرایند تشکیل آرایش‌های مثلث بندی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در آرایش ساده، بهتر است از شکل مثلث متساوی‌الاضلاع (دارای سه ضلع برابر) استفاده شود.
- در آرایش چهارضلعی، شکل چهارضلعی‌ها بهتر است شبیه به مربع (دارای چهار ضلع برابر) باشد.
- در آرایش چندضلعی، شکل‌های منتظم (مثلث متساوی‌الاضلاع، مربع، پنج‌ضلعی منتظم و غیره) به شکل‌های دیگر ترجیح داده شود.
- هیچ یک از زاویه‌های مقابل به ضلع‌های معلوم، نباید کوچک باشد.
- در آرایش ساده، زوایای مثلث‌ها باید تا حد ممکن بزرگ‌تر از ۴۵ درجه باشند.
- در آرایش چهارضلعی، زوایای مثلث‌ها باید تا حد ممکن بزرگ‌تر از ۳۰ درجه باشند.
- در آرایش چندضلعی، زوایای مثلث‌ها باید تا حد ممکن بزرگ‌تر از ۴۰ درجه باشند.
- طول اضلاع هر شکل، قابل مقایسه باشد. تا حد ممکن از ضلع‌های خیلی بلند یا خیلی کوتاه اجتناب شود.
- گسترش هر شکل، به اندازه‌ای باشد که عملیات نقشه‌برداری، به حداکثر میزان ممکن جلو برود.
- شکل‌ها باید به گونه‌ای باشند که امکان محاسبه اندازه‌ها از دو مسیر مستقل وجود داشته باشد.