اجرای تاسیسات بهداشتی ساختمان یک فعالیت تخصصی است باید توسط نیروی کار ماهر و با نظارت کارشناسان مسئول انجام گیرد. به طور کلی، لوله کشی باید با در نظر گرفتن پارامترهایی هزینه مصالح مورد نیاز، نیروی کار، حفاظت در برابر خرابی، خوردگی، یخ‌بندان، حبس شدن هوا و آلودگی صوتی اجرا شود. در ادامه، به معرفی برخی از نکات و الزامات اجرایی سیستم‌های مختلف تاسیسات بهداشتی ساختمان می‌پردازیم.
الزامات اجرایی لوله کشی توزیع آب مصرفی
بند 16-4-5 مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان (1391) به الزامات اجرای لوله کشی توزیع آب مصرفی اختصاص دارد. در این بند، نکات اجرایی لوله کشی، محل نصب شیرها و دسترسی به شیرها معرفی می‌شوند. از مهم‌ترین نکات معرفی شده در این می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تمیزکاری کامل درون لوله‌ها (پاک کردن ذرات فلز، ماسه، مواد آب‌بندی و غیره)
- نصب شیر تخلیه هوا در نقاط بالایی شبکه (احتمال حبس شدن هوا) و نقاط پایینی شبکه
- فراهم کردن امکان تخلیه ثقلی
- نصب شیر تخلیه بعد از شیر قطع و وصل و شیر یک‌طرفه (بعد از کنتور)
- استفاده از زانوهای گالوانیزه برای لوله کشی فولادی گالوانیزه و عدم خم کردن این لوله‌ها
- اضافه کردن مواد آب‌بندی بر روی دنده‌های خارجی (دنده نر) در اتصالات دنده‌ای
- عدم اجرای تغییر سطح مقطع ناگهانی
- اجرای لوله کشی غیر فلزی مطابق با دستورالعمل کارخانه
- نازک‌کاری و صاف‌کاری سطوح داخلی شفت‌های قائم
- محکم و ثابت کردن لوله‌ها توسط بست
- استفاده از عایق‌های حرارتی برای حفاظت از لوله‌های موجود در مسیرهای بسیار گرم یا بسیار سرد
- عبور لوله‌های توکار از داخل غلاف (با حداقل قطر 20 میلی‌متر بزرگ‌تر از قطر خارجی لوله)
- پر کردن فاصله بین لوله توکار و غلاف با مواد مناسب
- استفاده از مواد مقاوم در برابر آتش برای پر کردن فضای دور لوله
- به کارگیری اتصال بازشو (مهره ماسوره یا فلنج) برای اتصال لوله آب به مخازن ذخیره، شیرهای فشارشکن، آب گرمکن، دستگاه‌های تصفیه آب و تجهیزات مشابه
الزامات محل نصب شیر در لوله کشی توزیع آب مصرفی
مطابق با بند 16-4-5-3 مبحث شانزدهم (1391)، در محل‌های زیر باید از شیرهایی با قطر داخلی (قطر حالت تمام باز) برابر با قطر داخلی لوله یا یک اندازه کوچک‌تر استفاده کرد:
- نقطه خروج لوله از کنتور آب و روی لوله ورودی به ساختمان: یک شیر قطع و وصل، یک شیر یک‌طرفه و یک شیر تخلیه
- زیر هر خط لوله قائم با ارتفاع حداقل دو طبقه: یک شیر قطع و وصل در بالا و یک شیر تخلیه در پایین
- ورود لوله آب به هر واحد: شیر یک‌طرفه و شیر قطع و وصل
- ورود لوله به گروه بهداشتی (چندین لوازم بهداشتی): شیر قطع و وصل (در صورت عدم وجود شیر قطع و وصل مستقل برای هر یک از لوازم بهداشتی)
- ورود لوله تغذیه آب به هر مخزن آب تحت فشار: یک شیر یک طرفه و یک شیر قطع و وصل
- ورود لوله تغذیه به هر مخزن ذخیره آب: یک شیر قطع و وصل
- نقطه ورود آب به هر دستگاه آب گرمکن: یک شیر یک طرفه و یک شیر قطع و وصل
دسترسی به شیر در لوله کشی توزیع آب مصرفی
مطابق با بند 16-4-5-4 مبحث شانزدهم (1391)، دسترسی شیر به شیرهای لوازم بهداشتی بباید به صورت زیر باشد:
- روکار بودن شیرهای لوله کشی آب سرد و گرم مصرفی یا فراهم بودن امکان دسترسی آسان به آن‌ها
- تعبیه دریچه برای دسترسی به شیرهای روی لوله داخل ترنچ یا زیر کف محوطه
- نصب دریچه برای دسترسی به شیرهای روی لوله قائم داخل شفت‌ها
- پیش بینی محل دسترسی لوله‌های افقی اجرا شده در سقف کاذب
- نصب اتصال بازشو نزدیک به شیرهای روی لوله کشی برای تعمیر و تعویض آسان
الزامات اجرای لوازم بهداشتی ساختمان
اجرای توالت، دستشویی، دوش، سینک و دیگر لوازم بهداشتی ساختمان باید در فضایی با روشنایی و امکان تعویض هوا انجام گیرد. این لوازم نباید مانع از باز و بسته شدن عادی پنجره و در شوند. سطوح داخلی فضای نصب توالت باید صاف، قابل شستشو و آب‌بند باشد. در توالت‌های عمومی، باید هر توالت را توسط دیوار یا تیغه و در از فضاهای مجاور جدا کرد. فقط در گروه‌های بهداشتی همراه با توالت (حمام و دستشویی مشترک) با درب قفل‌دار، استفاده از دیوار، تیغه و در جداکننده ضروری نیست.
الزامات اجرایی لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان
الزامات اجرایی لوله کشی فاضلاب ساختمان در بند 16-5-4 مبحث شانزدهم (1391) آورده شده‌اند. برخی از این الزامات عبارت هستند از:
- وجود جریان ثقلی از لوازم بهداشتی و دیگر مصرف‌کننده‌های آب به سمت شاخه‌های افقی، لوله‌های قائم و لوله اصلی افقی
- اجرای شیب یکنواخت (تعبیه دریچه بازدید در نواحی تغییر شیب)
- نصب مستقیم لوله (استفاده از زانوهای پیش ساخته در محل تغییر جهت با حداکثر تغییر جهت 45 درجه‌ای)
- تغییر تدریجی سطح مقطع لوله کشی
- وجود فضای کافی در اطراف نقاط دسترسی برای فنر زدن
- خودداری از نصب انتهای بسته در انتهای شاخه افقی فاضلاب
- نصب قطعه انبساط در نقاط مناسب در صورت استفاده از لوله پلی اتیلن
علاوه بر موارد بالا، الزامات دیگری راجع به اجرای استاندارد مسیر لوله‌ها و انواع اتصالات وجود دارند که برای مطالعه آن‌ها می‌توانید به مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان مراجعه کنید.
الزامات اجرایی لوله کشی هواکش فاضلاب
از مهم‌ترین الزامات اجرایی لوله کشی هوا مطابق با بند 16-6-4-2 مبحث شانزدهم (1391) می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پاک کردن کامل داخل لوله‌ها و فیتینگ‌ها از ذرات فلز، ماسه، خاک، مواد آب‌بندی و غیره
- عدم خم کردن لوله‌های گالوانیزه و استفاده از زانوهای فولادی گالوانیزه با اتصال دنده‌ای در این نوع لوله‌ها
- اتصال لوه هواکش به شاخه افقی فاضلاب با زاویه 45 درجه نسبت به سطح افق یا بیشتر
- آب‌بند و گازبند بودن اتصال لوله و فیتینگ
- مستقیم، ساده و کوتاه بودن مسیر
- موازی بودن لوله‌ها باسط دیوار، کف و سقف
- پر کردن مناسب اطراف لوله‌های توکار و آب‌بندی اطراف آن‌ها
- محافظت اطراف انتهای بالایی لوله قائم با ورق مسی یا مصالح مناسب برای جلوگیری از نفوذ آب باران و برف
- پر کردن اطراف لوله‌های هواکش با مواد مقاوم در برابر آتش
الزامات اجرایی لوازم بهداشتی
انتخاب و نصب هر یک از لوازم بهداشتی مورد استفاده در هر ساختمان، دارای الزامات مربوط به خود هستند. با این وجود، این لوازم یک سری نکات مشترک در اجرای این لوازم وجود دارند که در ادامه و مطابق با بند 16-8-4-2 مبحث شانزدهم (1391) به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:
- استفاده از پیچ، مهره و فلنج مقاوم در برابر خوردگی برای لوازم نصب شده بر روی کف یا دیوار (با لوله فاضلاب خروجی کف یا دیوار)
- آب‌بند و هوابند بودن اتصال لوله خروجی به لوله فاضلاب خروجی از کف یا دیوار
- اتصال صحیح لوله ورودی آب به لوازم بهداشتی برای جلوگیری از برگشت جریان
- اتصال صحیح لوازم بهداشتی دیواری به منظور عدم اعمال وزن اضافی به لوله‌ها و اتصالات
- تراز بودن لوازم بهداشتی نسبت به دیوارهای مجاور
- امکان دسترسی به سطوح مجاور برای تمیزکاری
- فراهم کردن امکان دسترسی به اتصالات توکار
- عدم استفاده از اتصال فشاری در صورت به کارگیری اتصالات توکار
- فراهم کردن سرریز برای لوازم بهداشتی با امکان مسدود کردن دهانه تخلیه (توسط درپوش موقتی)
الزامات اجرایی لوله کشی آب باران
مطابق با بند 16-8-4-2 مبحث شانزدهم (1391)، نکات زیر باید در هنگام لوله کشی آب باران در نظر گرفته شوند:
- فراهم کردن امکان جریان ثقلی آب باران از کفشوهای بام و دیگر سطوح
- مستقیم بودن مسیر
- یکنواخت بودن شیب
- فضای کافی در اطراف دریچه‌های بازدید برای فنر زدن
- عدم اجرای لوله‌های آب باران در بخش‌های بتنی
- اجرای مناسب به منظور عدم تاثیرگذاری بار اسکلت یا انبساط حرارتی ساختمان بر روی لوله
- موازی بودن راستای لوله‌ها با دیوار، کف یا سقف
- استفاده از بست برای محکم کردن لوله‌های روکار با فاصله حداقل 25 میلی‌متر از دیوار
- استفاده از زانوی ۹۰ درجه در دهانه خروجی لوله قائم برای تبدیل جریان قائم به افقی در هدایت آب باران از بام بالایی به بام پایینی (ساختمان‌های چند طبقه)
- پر کردن اطراف لوله برای جلوگیری از پناه گرفتن حشرات و حیوانات (ترجیحا مواد آب‌بند)