پس از اجرای فونداسیون نوبت به اجرای اسکلت سازه می‌رسد. جهت اجرای اسکلت ساختمان می‌توانیم بسته به شرایط و امکانات، اسکلت بتنی یا فولادی را اجرا کنیم.
هر کدام از این اسکلت‌ها مزایا و معایب خودش را دارد.
برای مثال اسکلت فولادی سرعت اجرای بالایی دارد ولی سرمایه اولیه بیشتری نیز می‌خواهد. اسکلت بتنی سرعت اجرای کمتری داشته ولی سرمایه به مرور وارد پروژه می‌شود.
اجرای اسکلت بتنی
همانطور که می‌دانید استفاده از بتن در ساخت اسکلت‌ها به اوایل قرن بیستم می‌رسد. تکنولوژی بتن مانند هر تکنولوژی دیگری روز به روز پیشرفته‌تر شده و باعث افزایش کاربری آن در انواع سازه‌ها اعم از ساختمان‌ها، پل‌ها، سدها شده است.
اسکلت بتنی مجموعه‌ای از فونداسیون، ستون، تیر، سقف و سیستم باربر جانبی است که این المان‌ها عموما از جنس بتن مسلح ساخته می‌شوند.
به طور معمول عمر مفید اسکلت بتنی بین 50 تا 60 سال است و در صورتی که المان‌های آن به خوبی طراحی و اجرا شوند، مقاومت بالایی در برابر نیروی زلزله و باد خواهد داشت.
مراحل ساخت ساختمان اسکلت بتنی
قبل از آن که به شرح مراحل اجرای اسکلت بتنی بپردازیم باید به این نکته توجه داشته باشید که حتما نقشه‌ها به طور کامل بررسی و کنترل شده و از تطابق کامل نقشه‌های سازه، معماری و تاسیسات اطمینان حاصل شود.
برای مثال محل قرارگیری ستون‌ها، ارتفاع آویز تیرها، ابعاد ورودی پارکینگ، فاصله آکس ستون‌ها، کدهای ارتفاعی، محل داکت‌های تاسیسات و غیره از موارد شایع اختلاف بین نقشه‌ها است.
اما برویم به سراغ مراحل ساخت ساختمان اسکلت بتنی :
1. آرماتوربندی ستون و دیوارهای برشی
اولین نکته در این بخش این است که توجه داشته باشید در صورتی که اسکلت سازه از نوع بتنی است، در زمان اجرای فونداسیون باید میلگرد انتظار ستون تعبیه شده باشد.
آرماتورهای انتظار ستون در زمان آرماتوربندی فونداسیون اجرا شده و در زمان بتن ریزی فونداسیون باید توسط یک نایلون پوشیده گردند تا بتن روی آرماتورها ریخته نشود.
همزمان با آرماتوربندی ستون، آرماتوربندی دیوارهای برشی نیز انجام می‌شود. جهت آرماتوربندی دیوار برشی مانند ستون‌ها باید از قبل آرماتورهای انتظار را در زمان آرماتوربندی فونداسیون، اجرا کرده باشیم.
در آرماتوربندی ستون‌ها، ابتدا میلگردهای طولی در اندازه مناسب برش داده می‌شوند. سپس آرماتورهای ستون به وسیله یکی از سه روش زیر به آرماتورهای انتظار وصله می‌گردند:
- وصله پوششی یا اورلپ
- کوپلینگ
- فورجینگ
طول آرماتورهای مورد نیاز در ستون برابر است با مجموع سه مقدار زیر:
- ارتفاع ستون
- ضخامت سقف
- طول مهاری که از روی نقشه‌های سازه مشخص می‌شود.
در مرحله بعد تنگ‌ها برش خورده و خم داده می‌شوند. به عنوان یک توصیه کارگاهی، تنگ‌ها را ابتدا در آرماتورهای انتظار ستون قرار داده و بعد از اجرای آرماتورهای ستون، تنگ‌ها را در محل طراحی شده، قرار دهید.
تنگ‌ها در ستون نقش محصور کنندگی داشته و از عناصر مهم تامین شکل پذیری سازه هستند.
پس از آرماتوربندی ستون، رامکاها جهت همباد کردن ستون‌ها اجرا می‌شوند. رامکا دو میلگرد عمود بر هم هست که توسط سیم آرماتوربندی به آرماتورها بسته می‌شود.
نکته مهم در اجرای رامکا فلزی این است که نباید به آرماتورهای اصلی جوش داده شوند.
2. قالب بندی و بتن ریزی ستون
پس از آرماتوربندی نوبت به قالب بندی ستون می‌رسد. ستون‌ها به وسیله قالب‌های چوبی یا فلزی قالب بندی می‌شوند. امروزه به دلیل سرعت بالای قالب بندی فلزی بیشتر از این نوع استفاده می‌شود.
قالب‌های فلزی باید از قبل تمیز و روغن کاری شوند. روغن کاری قالب‌ها به وسیله گازوئیل یا روغن سوخته انجام می‌شود. سپس قالب‌ها به وسیله پین و گوه بسته شده و شاقول می‌شوند.
البته توصیه می‌شود برای روغن کاری قالب‌ها از مواد رهاساز قالب استفاده شود.
پس از تکمیل قالب بندی و کنترل آن، بتن ریزی ستون انجام می‌شود. بتن ریزی چون از ارتفاع انجام می‌شود باید طبق اصول و نکات خودش اجرا شود. بتن ریزی غیراصولی ستون باعث ایجاد جداشدگی اعضای بتن شده و در انتها بتن کرمو می‌شود.
پس از بتن ریزی، ستون‌ها باید مجدد شاقول شوند، زیرا ممکن است قالب‌ها در اثر فشار بتن ریزی کج شده باشند. پس از اتمام بتن ریزی و گیرش بتن، قالب‌ها باز شده و نوبت به اجرای زیرسازی و قالب بندی تیر و سقف می‌رسد.
3. زیرسازی و قالب بندی تیر و سقف
جهت زیرسازی سقف ابتدا لوله‌های داربست توسط سیم نجاری به آرماتورهای انتظار ستون بسته شده، سپس پایه‌های اطمینان با فواصل 1 تا 1.2 متری زیر لوله‌های داربست قرار گرفته و با سیم نجاری به هم بسته می‌شوند.
حداکثر فاصله بین پایه‌ها 3 متر است که این مقدار برای زیرسازی تیرچه‌های پیش تنیده است. فاصله بین پایه‌ها نباید از 3 متر تجاوز کند.
سپس تخته‌های چوبی روی لوله‌های داربست قرار می‌گیرند. این تخته‌ها توسط میخ‌های گالوانیزه 8 سانتی‌متری سوراخ شده و سیم نجاری از این سوراخ رد می‌شود و سپس به لوله داربست بسته می‌شود.
5. آرماتوربندی تیر و سقف
در این مرحله آرماتورهای طولی تیر به میلگرد انتظار ستون به وسیله سیم آرماتوربندی بسته می‌شوند. به این نکته توجه داشته باشید که مانند اجرای ستون دسته خاموت‌ها باید از قبل در آرماتورهای طولی قرار بگیرند.
پس از بستن آرماتورهای طولی، خاموت‌ها در فواصل معین قرار داده می‌شوند.
دقت داشته باشید در صورتی که از سقف تیرچه بلوک برای سازه خود استفاده می‌کنید، باید پس از تکمیل آرماتوربندی تیر، تیرچه‌ها را در فواصل معینی قرار داده و بلوک سقفی بین تیرچه‌ها بگذارید.
به این نکته توجه کنید که برای یکپارچه کردن عملکرد تیرچه‌ها و جلوگیری از ارتعاش سقف باید کلاف‌های میانی (تای بیم) اجرا شوند.
همچنین جهت اتصال مناسب تیر به تیرچه از آرماتور ادکا و برای مقاومت در برابر لنگرهای منفی تکیه‌گاه از میلگرد ممان منفی استفاده می‌شود.
در انتهای بخش آرماتور بندی سقف، میلگرد حرارتی برای مقابله با تنش‌های حرارتی در فواصل معین روی سقف اجرا می‌گردد. آرماتورهای حرارتی باید به وسیله اسپیسر‌های کفی از بلوک‌ها فاصله بگیرند تا عملکرد مناسبی داشته باشند و روی سطح بتن اثر کنند.
درست است که در ایران به طور معمول برای اجرای سقف اسکلت بتنی از سقف تیرچه بلوک استفاده می‌شود، اما سقف‌های دیگری نیز قابلیت اجرا در این نوع اسکلت را دارند که با توجه به شرایط موجود یک مهندس طراح می‌تواند هر یک از آن‌ها را انتخاب کند. این سقف‌ها عبارتند از:
- سقف یوبوت
- سقف کوبیاکس
- سقف بابل دک
- اجرای سقف وافل
- سقف پیش تنیده
6. بتن ریزی سقف
ریزی سقف نیز از دورترین نقطه شروع شده و به مرور در سطح سقف پخش می‌شود. ویبره کردن بتن نقش بسیار مهمی در جایگیری مناسب و کرمو نشدن بتن دارد.
پس از پخش بتن در سطح سقف، پرداخت سطح بتن برای هم تراز کردن مخلوط بتنی و ایجاد سطحی صاف انجام می‌شود.
به این نکته دقت داشته باشید که قبل از بتن ریزی سقف باید یک سری موارد کنترل شود، مانند محکم بودن جک‌ها، قالب بندی صحیح، اجرای صحیح کلاف میانی و غیره.
7. قالب برداری
قالب برداری باید طبق شرایط جوی و الزامات مبحث نهم مقررات ملی ساختمان باشد. در صورتی که قالب‌ها و پایه‌ها زودتر از زمان مناسب برداشته شوند، خسارات و ترک‌هایی در بتن به وجود می‌آید که موجب ضعف عملکرد آن می‌شود.
باز کردن قالب‌ها و برداشتن پایه‌های اطمینان باید طبق جدول زیر باشد.
در صورت کرمو شدن بتن پس از قالب برداری باید نسبت به ترمیم آن با گروت (ملات پرمقاومت) اقدام کرد.
پس از باز کردن قالب‌ها، عمل آوری بتن با پاشیدن آب، نصب گونی مرطوب یا استفاده از مواد شیمیایی تا حداقل ۳ روز ضروری است.
عمل آوری بتن برای رسیدن بتن به مقاومت مورد نظر انجام می‌شود.
